Afty w jamie ustnej są często spotykaną dolegliwością. Przyczyny powstawania bolesnych owrzodzeń są różne, od nieodpowiedniej higieny jamy ustnej, przez wyżynające się ósemki, po choroby migdałków czy przewodu pokarmowego. Afty zwykle znikają samoistnie, jednak w niektórych przypadkach potrzebna jest konsultacja lekarska. Sprawdź, jakie są przyczyny i objawy aft w jamie ustnej. Jak przebiega leczenie afty, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych? Czym afty różnią się od pleśniawek?
Afty to niewielkie i bardzo bolesne owrzodzenia, czyli ubytki błony śluzowej w jamie ustnej, pokryte białym nalotem i otoczone rumieniowatym, zapalnym obrzeżem. Afty mogą pojawiać się pojedynczo lub w grupach na podniebieniu miękkim i języku. Jednak najczęściej rozwijają się na miękkim fałdzie skóry stanowiącej połączenie wewnętrznej strony policzków z dziąsłami. Afty osiągają średnicę od 1 mm do 2 cm, jednak zazwyczaj nie są większe niż 5 mm. Afty często błędnie są nazywane pleśniawkami. Pleśniawki to kremowobiałe naloty, których przyczyną są grzyby zwane drożdżakami. Zazwyczaj są mniej bolesne od nadżerek.
Afty w jamie ustnej – rodzaje i przyczyny powstawania aft
- Afty mniejsze
Afty mniejsze to afty przewlekłe, nawrotowe, z którymi częściej zmagają się dorośli niż dzieci. Przyczyny tego typu aft to najczęściej:
- nieodpowiednia higiena jamy ustnej (w tym jedzenie brudnymi sztućcami, jedzenie nieumytych owoców i warzyw, a także złe nawyki, np. gryzienie długopisów czy obgryzanie paznokci)
- choroby zębów (zapalnie kanałów, próchnica, kamień nazębny, wyżynające się ósemki, itp.)
- mechaniczne uszkodzenia jamy ustnej (np. ukłucia szczoteczką do zębów, podrażnienia podczas zabiegów stomatologicznych)
- niewłaściwie dopasowana proteza
- autoagresja komórek, spowodowana np. przez stres
- alergia
- przyjmowanie silnych antybiotyków
Dużą rolę w zachorowaniach na aftowe zapalenie jamy ustnej odgrywają czynniki genetyczne oraz predyspozycje rodzinne. Jeśli w rodzinie odnotowano przypadki aftozy nawrotowej, to ryzyko pojawienia się aft u dzieci wynosi 90%.
Jeśli afty pojawiają się częściej niż raz w roku, można podejrzewać aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, znane także jako aftoza nawrotowa.
- Afty duże
Do pojawienia się aft dużych przyczynia się:
- nieprzestrzeganie zasad higieny jamy ustnej
- stosowanie past do zębów zawierających dodecylosiarczan sodu
- spożywanie niektórych potraw (twarde sery, orzechy, żywność zawierająca konserwanty)
- niedobór witamin i składników mineralnych (a zwłaszcza żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12)
- zaburzenia hormonalne
- zaburzenia autoimmunologiczne (np. HIV).
W terminologii medycznej wyróżnia się także afty połączone z opryszczką (afty wywoływane wirusem opryszki).
Aftowe zapalenie jamy ustnej może być również jednym z objawów:
- choroby refluksowej
- choroby migdałków
- zapalenia zatok
- syndromu Behceta
- utajonej infekcji grzybiczej (np. jelit)
- choroby Leśniowskiego – Crohna
- seliakii
- zakażenia wirusem brodawczaka i opryszczki
Afty w jamie ustnej – objawy
W początkowej fazie stanu zapalnego na śluzówce jamy ustnej pojawiają się niewielkie okrągłe owrzodzenia, które po 1-2 dniach pokrywają się białym nalotem.
W przypadku aft małych objawem towarzyszącym może być powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Bolesne owrzodzenia ustępują po 4-8 dniach.
W przypadku aft dużych, w przebiegu choroby mogą powstać 2 a nawet 3 głębokie nadżerki na błonie śluzowej jamy ustnej, które po wygojeniu, czyli po 3-4 tygodniach, pozostawiają blizny.
Jak wyleczyć afty u dzieci i dorosłych?
Zazwyczaj afty znikają samoistnie w ciągu 1-4 tygodni. Czasami potrzebne są badania, które pomogą odróżnić je od zmian, jakie pojawiają się w przebiegu opryszczki, a także wtórnego zakażenia bakteryjnego (jeżeli istnieje takie podejrzenie).
Jeśli mimo rygorystycznego przestrzegania zasad higieny jamy ustnej afty nie znikają, należy skontaktować się ze stomatologiem. Lekarz może zalecić stosowanie środków koagulacyjnych, przeciwbólowych oraz płukanek. Powinien zalecić także smarowanie miejsc zmienionych chorobowo maścią odkażającą błony śluzowe jamy ustnej. Cięższe postaci aft wymagają leczenia antybiotykami lub sterydami.
Aby wykluczyć choroby ogólnoustrojowe sprzyjające powstawaniu aft, należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który zleci potrzebne badania.
Na konsultację lekarską należy udać się również wtedy, gdy bolesne nadżerki (afty mniejsze i duże) pojawiają się częściej niż raz w roku.
Ważne!
W okresie leczenia należy zrezygnować z gorących napojów, zbyt ciepłych pokarmów i alkoholu. Unikać trzeba również czekolady, owoców cytrusowych, kwaśnych potraw, słonych lub mocno przyprawionych dań i innych potraw, które mogą doprowadzić do podrażnienia jamy ustnej.
Należy wzbogacić dietę w produktu bogate w witaminy z grupy B, zwłaszcza B12, cynk, witaminy A, C, E, echinaceę (znajdziesz ją w jeżówce). W jadłospisie osoby zmagającej się z aftami nie powinno zabraknąć:
- jogurtów
- drożdży (zawierają witaminy z grypy B)
- owoców i warzyw wzmacniających odporność: cebula, czosnek, fasola (zawiera aminokwasy, żelazo i witaminy z grypy B)
- pomocne będą także żeń-szeń, miłorząb japoński, wyciąg z nasion ogórecznika i olej z wątroby rekina.
Domowe sposoby na afty w jamie ustnej
1. 2-3 razy dziennie płucz jamę ustną odwarem wody różanej, który zmniejsza odczyn zapalny. Inne zioła, które można zastosować w leczeniu aft i wykorzystać w postaci płukanek to rumianek, liść maliny, szałwia, łopian lekarski oraz odwar z czerwonej koniczyny.
2. Przyłóż do afty świeżo zaparzony i przestudzony woreczek herbaty. Zawarta w niej tanina zmniejsza ból i działa wysuszająco.
3. Odkaź ranę wodą utlenioną (nigdy spirytusem).
4. Soda oczyszczona i proszek do pieczenia działają odkażająco. Wystarczy połączyć sodę lub proszek z wodą w takich proporcjach, aby poswatała gęsta masa. Gotową pastę delikatnie wsmaruj w aftę.
5. Płucz jamę ustną łagodnym roztworem soli (pół łyżeczki soli rozpuść w szklance ciepłej wody).
6. Zastosuj preparaty z apteki, które są dostępne bez recepty, np. żele Sachol, Aphtin, pastę do stosowania w jamie ustnej Solcoseryl, Mucosit – żel, który działa znieczulająco.